Profesor Józef Chojnacki (1913-1975)

Józef Chojnacki

Józef Chojnacki

Józef Chojnacki urodził się 9 lutego 1913 r. w Zakopanem. W roku 1932 ukończył zakopiańskie gimnazjum. Rok później rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ukończył chemię w roku akademickim 1937/38. W  latach 1935-1937 był asystentem prof. Stefana Kreutza i pracę magisterską „O modyfikacjach biacenaftylidenu” wykonał pod jego kierunkiem. W Krakowie wstąpił w związek małżeński z Janiną z Kuźmów. W 1939 r. przeniósł się do Lwowa, na Uniwersytet Jana Kazimierza, by tutaj, pod kierownictwem prof. Ludwika Chrobaka, zająć  się rentgenografią. W latach 1940-1941  pracował na stanowisku docenta w Państwowym Lwowskim Uniwersytecie. W czasie niemieckiej okupacji był zatrudniony w lwowskim Instytucie Tyfusu Plamistego w charakterze najpierw pracownika technicznego, następnie asystenta prof. Rudolfa Weigla i kierownika pracowni fizykochemicznej. W tym czasie uczęszczał również na Techniczne Studia Zawodowe. W 1944 r. powrócił do Krakowa. Podjął pracę w fabryce sody „Solway” oraz włączył się do tajnego nauczania jako wykładowca chemii nieorganicznej w Studium Farmaceutycznym. Po wyzwoleniu Krakowa podjął pracę w charakterze starszego asystenta prof. Tadeusza Estreichera w I Zakładzie Chemicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pracę doktorską pt. „Ogólna metoda obliczania parametrów sieci na podstawie diagramów Debye’a-Scherrera” obronił w roku 1945 u prof. Bohdana Kamieńskiego. W 1946 r. objął stanowisko adiunkta u prof. Władysława Łoskiewicza na Akademii Górniczo-Hutniczej. Zorganizował tam laboratorium rentgenograficzne i podjął badania metalograficzne. Na przełomie lat 1950/51 rozpoczął wykłady z krystalografii na Wydziale Hutniczym AGH. W następnym roku, jako kontraktowy zastępca profesora, objął (na rok) stanowisko kierownika Zakładu Krystalografii na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu i Politechniki Wrocławskiej. Został kierownikiem Zakładu Rentgenografii Metali przy Wydziale Metalurgicznym AGH. W 1954 r. uzyskał stopień docenta. W roku 1956 rozpoczął wykłady z krystalografii i krystalochemii oraz ze wstępu do fizyki ciała stałego na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W 1963 r. został powołany na stanowisko kierownika Katedry Krystalochemii i Krystalofizyki UJ i funkcję tę pełnił aż do śmierci. Tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego uzyskał w roku 1968. Przez 14 lat kierowania Katedrą doprowadził do jej rozkwitu, wyposażył w aparaturę do badań rentgenograficznych i wypromował sześciu doktorów, którzy dziś są profesorami lub doktorami habilitowanymi. Był zdolnym konstruktorem – zaprojektował wiele urządzeń dla laboratorium rentgenowskiego. Zainteresowania naukowe prof. Józefa Chojnackiego były rozległe – dotyczyły zagadnień przyrodniczych i humanistycznych. Obok prac z dziedziny chemii fizycznej, metalografii i krystalografii prowadził badania ergonomiczne i napisał (nieopublikowane) dzieło „Wolność, wartość, władza”. Prowadził badania molibdenianów i wolframianów, zwłaszcza izopolimolibdenianów, wykonywał badania rentgenograficzne monokryształów kilku grup związków kompleksowych i adduktów nieorganicznych, a także kryształów organicznych, jak spirany i pochodne hydrazynoftalazyny. Badał właściwości fizyczne kryształów, sformułował zależność między współczynnikiem rozszerzalności cieplnej i temperaturą topnienia kryształów. Napisał trzy skrypty: „Podstawowe wiadomości z krystalografii, Krystalografia geometryczna i fizyczna” (1952), „Zarys krystalografii geometrycznej” (1956) i „Rentgenografia metali” (1958), oraz trzy podręczniki akademickie: „Krystalografia chemiczna i fizyczna” (1961), „Metalografia strukturalna” (1966) i „Elementy krystalografii chemicznej i fizycznej” (1971). Profesor Chojnacki prezentował typ mistrza dla swych uczniów. Był to człowiek prawy, o szerokich horyzontach i niezależnych poglądach. Dbał o wszechstronny rozwój swych uczniów. Zmarł na serce 25 lipca 1975 r. w Krakowie.

Stanisław Hodorowicz, Barbara Oleksyn

Tekst pochodzi z: „Dzieje krystalografii polskiej” pod redakcją Zofii Kosturkiewicz, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, 2005