Włodzimierz Trzebiatowski urodził się 25 lutego 1906 r. w Grodzisku Wielkopolskim. Lata dziecięce spędził we Wrocławiu, a młodzieńcze w Poznaniu, gdzie uzyskał świadectwo dojrzałości w Gimnazjum im. Karola Marcinkowskiego. Studia wyższe w zakresie chemii odbył na Politechnice Lwowskiej, gdzie w Katedrze Chemii Fizycznej rozpoczął swą działalność naukową. Tam też, w roku 1930, uzyskał stopień doktora, a w roku 1935 stopień docenta chemii fizycznej. W roku 1938 Włodzimierz Trzebiatowski został mianowany profesorem i kierownikiem Katedry Chemii Nieorganicznej na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie.

Działalność swą kontynuował w latach 1939-1941 w Państwowym Lwowskim Uniwersytecie. W czasie okupacji niemieckiej prowadził tajne nauczanie, będąc oficjalnie nauczycielem w Szkole Technicznej. We Lwowie wstąpił w związek małżeński z Bogusławą Jeżowską. We wrześniu 1945 r. prof. Trzebiatowski przyjechał do Wrocławia i objął kierownictwo Katedry Chemii Nieorganicznej na Uniwersytecie i Politechnice, a po rozdzieleniu tych Uczelni pozostał na Politechnice. Katedra z czasem została przekształcona w Instytut Chemii Nieorganicznej i Metalurgii Pierwiastków Rzadkich. W roku 1952 prof. Trzebiatowski został członkiem korespondentem PAN, a w roku 1956 członkiem rzeczywistym PAN. W roku 1953 utworzył Zakład Fizykochemii Ciała Stałego Instytutu Chemii Fizycznej PAN z siedzibą na Politechnice Wrocławskiej, który stał się zalążkiem utworzonego w 1966 r. Instytutu Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PAN. W1968 r. otworzył we Wrocławiu RWPG-owskie Laboratorium Silnych Pól Magnetycznych i Niskich Temperatur, którego dyrektorem był aż do śmierci. W latach 1972-1977 był prezesem PAN-u. Jest doktorem honorowym wielu zagranicznych Akademii Nauk. Ze względu na potrzeby Instytutu prof. Trzebiatowski zaangażował się w organizację eksploatacji złóż gazu ziemnego (zawierających hel potrzebny do badań niskotemperaturowych) w Odolanowie. Zainteresowania naukowe prof. Trzebiatowskiego jeszcze we Lwowie skoncentrowane były na badaniach metali metodami rentgenografii proszkowej. W początkowym okresie, w latach 1936-1952, badania te ograniczały się do stosowania proszkowej metody Debye’a Scherrera do identyfikacji faz krystalicznych i wyznaczania stałych sieciowych. Według „dziennika laboratoryjnego” przywiezionego przez Profesora ze Lwowa wykonał On do roku 1941 898 takich rentgenogramów.

Pierwsze lata powojenne to trud organizacji nauczania akademickiego we Wrocławiu. Profesor Trzebiatowski podjął się kształcenia studentów, prowadził na wysokim poziomie wykłady z chemii nieorganicznej i rentgenografii. Znany był z wysokich wymagań wobec słuchaczy. Jego wykłady i podręczniki zawierają rozległą wiedzę o budowie przestrzennej ciał stałych. Jest autorem pierwszego polskiego podręcznika rentgenografii strukturalnej. Od roku 1952 rozpoczął prace nad oznaczaniem struktury kryształów metodami dyfrakcji na poli- i monokryształach. Jako pierwsze zbadano arsenki tytanu i cyrkonu. Zorganizował w 1956 r. na Politechnice Wrocławskiej pierwsze Konwersatorium Rentgenograficzne, które odtąd odbywa się co roku we Wrocławiu, ostatnio pod nazwą Konwersatorium Krystalograficzne. W roku 1966 był inicjatorem i pierwszym prezesem Komisji Krystalografii PAN, przekształconej w Komitet Krystalografii PAN, a także to On wprowadził Polskę do Międzynarodowej Unii Krystalografii. Pełnił też rolę kierownika Pierwszej Szkoły Rentgenografii Strukturalnej w Ustroniu w 1967 roku. Był przewodniczącym Komitetu Honorowego XI Kongresu Międzynarodowej Unii Krystalografii, zorganizowanego w Warszawie w roku 1978, a także jednym z „plenarnych” wykładowców na tym Kongresie. Z inicjatywy Włodzimierza Trzebiatowskiego prowadzono badania w wielu obszarach nauki, takich jak: kinetyka reakcji w fazie stałej, struktura katalizatorów, wodorków metali przejściowych, a także badania termodynamiczne układów międzymetalicznych, badania międzymetalicznych związków aktynowców, analiza spektralna i rentgenowska analiza strukturalna. Jego wkład w rozwój polskiej krystalografii jest nie do przecenienia. Na sukcesy prof. Trzebiatowskiego złożyły się, oprócz głębokiej wiedzy: odwaga w podejmowaniu trudnych zagadnień, intuicja w doborze współpracowników i żelazna konsekwencja w kierowaniu zespołem. Profesor Trzebiatowski zginął w wypadku samochodowym 13 listopada 1982 roku.

Wojciech Suski, Kazimierz Łukaszewicz

Tekst pochodzi z: „Dzieje krystalografii polskiej” pod redakcją Zofii Kosturkiewicz, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, 2005